Nói nhiều
Nói nhiều thể hiện sự thiếu chín chắn của con người.
Người nói nhiều rất dễ vô tình làm tổn thương người khác mà bản thân lại không hề hay biết gì. Còn luôn cho rằng thói quen nói nhiều và khoác lác của mình là rất tốt.
Học trò tử của Mặc Tử hỏi Mặc Tử: “Thưa thầy, nói nhiều có tốt không?”.
Mặc Tử nói với học trò của mình: “Con nhìn xem con ếch đó, kêu loạn xạ cả ngày, không những không có ích lợi gì, mà còn khiến người ta chán ghét. Còn gà trống, nó chỉ cất tiếng gáy vào đúng thời điểm bình minh ló dạng, để tất cả mọi sinh vật đều biết là trời sáng rồi”.
Có thể thấy, nói chuyện cần phải chú trọng thời cơ và chừng mực. Có một số chuyện, chỉ có thể nói trong điều kiện thích hợp, nếu không sẽ làm mất lòng người khác.
Người xưa xem những lời nói đã nói ra giống như mũi tên đã bắn khỏi cung. Lời đã nói ra giống như mũi tên đã bắn ra thì không thể nào thu lại được nữa. Những lời nói không thích hợp, những lời nói ác độc thậm chí còn làm tổn thương người khác nặng nề hơn là mũi tên độc.
Đáng tiếc nhất là, có nhiều lúc người ta không cố tình muốn làm tổn thương đối phương, chỉ là không để ý, mà nói liên tục không dừng, làm tổn thương người khác mà bản thân lại không hay biết gì. Vì vậy, nói nhiều, trăm hại mà không một lợi.
Thật ra, khi Tăng Quốc Phiên còn trẻ cũng là thiếu niên háo thắng, thường xuyên đấu khẩu với người khác, thậm chí còn vì tranh luận sự việc mà ẩu đả với đồng liêu của mình. Sau này ông tự kiểm điểm bản thân, liệt kê ra ba sai lầm lớn của ông trong cuốn nhật ký: Một là ngày thường tự cho mình là đúng nhất; hai là nói chuyện không biết chừng mực; ba là rõ ràng nói những lời làm mất lòng người ta, mà vẫn còn tranh cãi đến cùng với người ta.
Sau này, Tăng Quốc Phiên ý thức được sự nguy hại của việc “nói nhiều”, thường xuyên tự mình kiểm điểm trong nhật ký, cuối cùng bỏ được thói quen xấu này.
Vô cùng kiêu ngạo
Tiền Trung Thư tiên sinh từng nói rằng, khi một người đến tuổi 20 mà vẫn không ngông cuồng, người này không có tích sự gì cả; đến 30 tuổi rồi mà vẫn còn ngông cuồng, thì cũng là vô tích sự.
20 tuổi đang là độ tuổi tự mãn của tuổi trẻ ngông cuồng, vì thế sẽ không ai trách móc tính ngông cuồng đó, mọi người đều sẽ khoan dung, bởi vì thanh niên trẻ tuổi mới bước chân vào đời, vốn dĩ không biết trời cao đất dày là gì. Nhưng nếu như đã 30 tuổi rồi mà vẫn còn ngông, kiêu ngạo, thì người này vẫn chưa chín chắn, có sự khác biệt rất lớn về mặt tâm trí.
Tăng Quốc Phiên từng nói: Xưa giờ luôn có hai thói xấu dẫn đến thất bại là kiêu ngạo và nói nhiều. Ở đây Tăng Quốc Phiên chỉ ra hai thói xấu và nhược điểm của người bình thường: Là ngạo mạn và nói nhiều. Tăng Quốc Phiên cho rằng, ngạo mạn là biểu hiện không chín chắn còn nghiêm trọng hơn việc nói nhiều.
Những người kiêu ngạo đều rất tự cao, để thể hiện điểm mạnh của mình. Tăng Quốc Phiên cho rằng, tự cao quá mức là điều mà lẽ trời không chấp nhận, chắc chắn sẽ dẫn đến mọi ganh ghét, đàn áp và đấu đá lẫn nhau. Vì vậy ông đề xướng “hồn”, cũng tức chính là các phẩm đức điềm đạm, hướng nội và cẩn trọng mà chúng ta hay nói đến.
Vương Dương Minh nói: “Người làm con kiêu ngạo, chắc chắn không thể hiếu thuận; người làm em kiêu ngạo, chắc chắn không thể tôn trọng anh trai”. Một người tự cao, kiêu ngạo thì sẽ không có bất cứ mối quan hệ giao tiếp hay quen biết gì cả, không chỉ như vậy, mà họ thậm chí còn không thể xử lý tốt các mối quan hệ cơ bản nhất như mối quan hệ với cha mẹ, vợ chồng, và anh em.
Tìm kiếm lợi ích bằng thủ đoạn không chính đáng
Làm chuyện gì cũng luôn muốn đi đường tắt, dùng thủ đoạn, đây cũng là một biểu hiện của sự thiếu chín chắn. Bởi vì trên đời này có những chuyện không phải lúc nào cũng dễ dàng gạt hái được kết quả như mong muốn, đôi khi cần phải bỏ một phần sức lực mới có thể nhận lại một phần thành quả. Những người luôn muốn đi con đường tắt, một là lười biếng, hai là tâm lý thích dùng thủ đoạn để đạt được lợi ích luôn thường trực, cuối cùng rất khó thành tựu được chuyện lớn.
Ví dụ như đọc sách tu thân, đọc một cuốn sách thì thu hoạch được kiến thức của một cuốn sách. Có một số thứ, không thể đạt được mục đích dùng thủ đoạn không chính đáng, mà chỉ khiến người ta lãng phí thời gian mà thôi.
Thật ra Tăng Quốc Phiên không hẳn là một nhà quân sự, ông đánh trận chủ yếu dựa vào một chữ “vững” và một chữ “ngốc”. Ông nói: “Đánh trận phải đánh một chữ vững”. Cả đời ông chỉ giỏi đánh trận ngu, trận ngốc, không giỏi đánh trận khéo. Ông đánh trận không tham lợi ích nhỏ, không cần dùng mưu, mà chỉ đánh trận một cách chắc chắn và thực tế.
Tăng Quốc Phiên nói: “Thứ vụng về nhất thiên hạ có thể thắng được thứ khéo léo nhất thiên hạ”, “ngốc” đến đỉnh điểm chính là “thông minh”, “vụng về” đến cực điểm chính là “khéo léo”. Ngốc ở đây có nghĩa là không tự huyễn hoặc mình, làm từng chút một, tuyệt đối không thêm bớt bỏ sót, không yêu cầu tốc độ, không cần sự đẹp đẽ bề ngoài.
Tăng Quốc Phiên có 12 điều “luật thép” để tu thần, sở dĩ được mọi người gọi đó là luật thép là vì Tăng Quốc Phiên bắt đầu từ năm 30 tuổi, đã kiên trì nửa đời người một cách ngốc nghếch, không bao giờ dối người dối mình, dung túng bản thân.
Tăng Quốc Phiên có một câu nói, cùng mọi người cố gắng: “Kiên kỳ chí, khổ kỳ tâm, lao kỳ lực, vô sự đại tiểu, tất hữu sở thành”. Câu này có nghĩa là: Chỉ cần kiên định ý chí, khổ luyện tâm trí, dốc sức làm việc, dù việc lớn hay nhỏ cũng đều làm thật tốt, thì chắc chắn sẽ có thành tựu.
Tổng hợp
