Có một thời người ta lo lắng về sự cáo chung của sách giấy khi các phương tiện giải trí điện tử ra đời như vũ bão, thời mà việc đọc sách không cần phải đến thư viện hay ra hiệu sách, nhưng những lo lắng này có vẻ hơi thừa, bởi những lý do sau đây.
Sách giấy là thứ hữu hình có thể cầm nắm, sở hữu thực sự được. Khi ai đó nói rằng mình đọc sách rất nhiều, mình có một kho sách lớn thì làm thế nào để họ chỉ ra được điều đó? Câu trả lời: trưng ra một thư viện hoặc một tủ sách cực kì lộng lẫy và hoành tráng!
Một thư viện hoặc một tủ sách lớn là thứ nhìn thấy được và rất có ý nghĩa, ít nhất là về mặt tinh thần. Với những người ham đọc sách, có điều gì sung sướng hơn việc dạo chơi trong thư viện, hoặc ngắm nhìn những quyển sách quý trong giá sách cao chất ngất trong nhà, rồi rút ra một quyển ưng ý và ngồi thư thái đọc.
Ảnh: Minh hoạ sách giấy
Một tủ sách trong nhà chính là một thứ tài sản, một vật trang trí sang trọng cho bất cứ người nào yêu tri thức và ham thích đọc. Bạn bảo bạn có nhiều sách bằng cách đưa ra một chiếc máy tính hoặc một thiết bị đọc sách ư?
Điều này có thể chấp nhận được nhưng nó sẽ không bao giờ là một khoái cảm khi đó là những thứ không thể sờ nắm được. Có một kho sách trong máy tính cũng có nghĩa là… không có gì cả! Loài người luôn thích những thứ cụ thể, có thể sờ nắm trực tiếp. Sách giấy cho người ta một quyền sở hữu thiêng liêng mà các loại sách điện tử không thỏa mãn được.
Sách giấy là một tài sản rất có giá trị. Những quyển sách giấy ngày càng đắt đỏ hơn, in bằng những loại giấy tốt, bìa đẹp nhưng không vì thế mà người ta ngừng mua. Ngay ở Việt Nam, một quốc gia hầu như không có truyền thống ham đọc sách, số người mê sách rất ít thì vẫn có những nhóm người coi sách là tài sản thực sự. Các nhà sách chịu chơi đã thiết kế những bộ sách cho những người này.
Ngay ở giai đoạn trước những năm 1945 ở toàn nước Việt và sau đó tiếp tục tồn tại ở Sài Gòn, đã có nhà sách làm ra những bộ sách đặc biệt, in trên giấy thượng hạng, có đánh số, chữ kí tác giả để dành cho những người yêu sách, chơi sách.
Ví dụ cuốn Tố Tâm, một trong những cuốn tiểu thuyết hiện đại đầu tiên có tiếng vang lớn của văn học Việt ở lần xuất bản năm 1933, ngoài 2.000 nghìn bản in giấy xốp thông thường thì có 5 bản bằng giấy Alpha đánh dấu từ 1 đến 5; 5 bản bằng giấy Vergé Baroque, đánh chữ từ A đến E.
Còn bây giờ, sau một thời gian rất dài chỉ có những bộ sách in bằng giấy đen mủn, ít đầu tư về mặt mĩ thuật thì đã có những cuốn sách chất lượng kĩ thuật rất cao. Các công ty sách đình đám như Nhã Nam, Tao Đàn, Đông A… đã đầu tư những phiên bản sách giấy đặc biệt: bìa cứng, bìa da, giấy in thượng hạng, có đánh số thứ tự kèm chữ kí tác giả hoặc dịch giả.
Những bộ sách đó luôn có giá cao, bằng hai, ba hoặc nhiều hơn nữa so với một phiên bản sách thông thường. Tuy sách đắt nhưng vẫn có khá nhiều người muốn sở hữu những bộ sách này vì đơn giản ngoài giá trị nội dung của sách, nó là một thứ đồ trang trí cao cấp trong nhà, một tài sản có giá trị.
Nếu ai sành sỏi về sách hẳn đều biết những quyển sách cũ hay và quý luôn có giá trên trời, thậm chí một cuốn sách bằng gia sản của cả một đời người.
Cuốn sách đắt nhất có thể kể đến là bản thảo của họa sĩ kiêm nhà bác học vĩ đại người Ý: Leonardo da Vinci, cuốn Codex Leicester có giá đến hơn 30 triệu đôla Mỹ và được một trong những người giàu có và nổi tiếng nhất thế giới – Bill Gates, cha đẻ của công ty phần mềm khổng lồ Microsoft mua từ năm 1994.
Những cuốn sách có giá cả cực lớn có thể kể thêm đến tập kịch First Folio của William Shakespeare, Hiến pháp Hoa Kỳ của George Washington, Chuyện kể ở Canterbury của Geoffrey Chaucer, Các loài chim Mỹ của John James Audubon…, những cuốn sách mà nếu quy ra tiền Việt sẽ có giá trị đến hàng trăm tỉ đồng.
Những cuốn sách cũ có liên quan tới Việt Nam cũng có giá trị rất lớn và quý hiếm ví như cuốn Con rồng An Nam của vua Bảo Đại, Đại Nam quốc âm tự vị của Huỳnh Tịnh Của, Từ điển Việt – Bồ – La của Alexandre de Rhodes, các phiên bản cổ của Truyện Kiều…
Sách giấy có sự đặc biệt về hình thức mĩ thuật. Điều này thì chắc chắn những phiên bản sách điện tử không bao giờ có được. Một quyển sách giấy là công sức và trí tuệ của nhiều người và nếu người ta làm nó thật tâm huyết, nó có những sức quyến rũ đặc biệt.
Ví dụ, bạn đã bao giờ để ý đến chất lượng của giấy in sách chưa, có những loại rất kém ngày xưa thường dùng như loại giấy đen, mỏng, dễ ố. Giờ thì đa số giấy in sách trắng hơn và được phân thành rất nhiều loại khác nhau: ngà, trơn láng, xốp, dai… mà mỗi khi lựa chọn, người làm sách đều có những tính toán riêng cho từng đối tượng độc giả hoặc cân đối giá thành.
Lại có những chi tiết thiên về kĩ thuật cũng mang lại cho sách giấy những nét riêng biệt: font chữ, sự co giãn dòng, cách đánh số trang và đặc biệt là bìa sách. Những người làm sách chuyên nghiệp thường làm bìa rất kĩ, chọn họa sĩ có uy tín, bìa sách phản ánh trúng nội dung sách, ấn tượng và hấp dẫn.
Một bìa sách đẹp cũng góp phần không nhỏ làm thành công cho sách. Xưa kia ở châu Âu người ta đóng bìa sách bằng da thật, một thứ vật liệu rất xa xỉ cho những cuốn sách ở thời bây giờ. Hiện tại chỉ những cuốn sách đặc biệt mới được đầu tư một cái bìa da thật hoặc bìa cứng thượng hạng. Cái kẹp sách (bookmark) cũng được đầu tư, phiên bản thường là bìa giấy, cao cấp có thể bằng da…
Sách giấy mang lại cảm xúc nhiều hơn. Sách giấy mang lại những cảm xúc mà dân ghiền sách thường rất thích thú: mùi vị của giấy mới, những âm thanh sột soạt khi giở từng trang sách, những ghi chép bên lề hoặc gạch chân những đoạn thú vị. Thậm chí trong những quyển sách giấy người ta còn để những kí hiệu đầy bí hiểm. Đã có câu chuyện về người cất giấu một gia sản khổng lồ của anh ta trong sách. Anh ta đánh số những kí hiệu bí mật đồng thời là mật mã két cất giữ một tài sản lớn ở ngân hàng.
Một độc giả mượn quyển sách ở thư viện và tình cờ tìm thấy dãy kí hiệu ở quyển sách. Cảm thấy đây là điều bất thường, người ấy đã tìm kiếm những quyển sách khác của cùng tác giả mà anh ta nghi ngờ. Sau khi tìm được tất cả các kí hiệu và dãy số cần thiết anh ta đã tìm ra tài khoản và mã két một ngân hàng.
Người đọc đó tìm đến ngân hàng và được biết chủ nhân của tài khoản đó đã mất, hiện chưa có người thừa kế. Khi mã số được tìm thấy dùng để mở két thì người ta thấy có một bức thư trong đó. Người chủ tài khoản di chúc rằng, người đầu tiên tìm thấy mã số bí mật trong những quyển sách anh ta đánh số sẽ được thừa hưởng gia tài. Và may mắn đã dành cho “mọt sách” kiên nhẫn và kì công kia.
Cuối cùng, khoa học đã chứng minh rằng đọc sách giấy khiến con người ta ghi nhớ tốt và thoải mái hơn hơn so với sách điện tử. Nhiều người đọc cho rằng các sách điện tử giống như một tệp tin mà người ta sẽ khó có những thao tác như đánh dấu, ghi chú hoặc làm một thứ gì đó mang tính cá nhân hoặc thú vui riêng lẻ. Khi cuộn các trang sách điện tử người ta ít có cảm giác được nghỉ ngơi hoặc chinh phục. Ngược lại, sách giấy mang cho ta một cảm giác rất hữu hình.
Với tất cả những đặc điểm của sách giấy có thể nói không quá lời rằng, khi nào loài người vẫn còn những nhận thức về quyền sở hữu, về cái đẹp, thì sách giấy vẫn còn có chỗ đứng vững trong đời sống nhân loại. Và với quan điểm có phần bảo thủ, thiên về cảm xúc của mình, người viết bài này tin rằng sách giấy sẽ không bao giờ mất đi, ngay cả khi thời đại 4.0 phát triển thành 5.0, 6.0…, hay 10.0.
UÔNG TRIỀU
